Chiều ngày 11/10/2025 chúng tôi có buổi trò chuyện sâu sắc với Võ sư Phan Hải, Chưởng môn đời thứ 3 của Võ đường Phan Thọ Tây Sơn – một trong những võ đường danh tiếng nhất Bình Định. Với kinh nghiệm dày dặn và tư duy cấp tiến, Võ sư Phan Hải tin rằng, con đường để quảng bá Võ Bình Định một cách mạnh mẽ nhất chính là để các võ sĩ bước ra, tham gia vào các giải đấu quốc tế khốc liệt.
Phóng viên (PV): Xin chào Võ sư, rất cảm ơn ông đã dành thời gian. Võ Bình Định đã trải qua hàng trăm năm lịch sử. Theo quan điểm của ông, hiện trạng lớn nhất của môn võ này là gì, và đâu là vấn đề cốt lõi cần giải quyết?
Võ sư Phan Hải: Chào bạn. Võ Bình Định, qua bao thế hệ, đã chứng minh được tính hiệu quả và giá trị văn hóa không thể phủ nhận. Chúng ta có hệ thống bài quyền đồ sộ, đòn thế biến hóa, và một tinh thần thượng võ tuyệt vời. Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi nhất hiện nay là tính nội địa hóa và thiếu sự kiểm chứng thực chiến hiện đại. Môn võ của chúng ta chủ yếu vẫn được lưu truyền trong nước, giữa các võ đường và các giải đấu mang tính chất truyền thống. Đây là môi trường rất tốt để giữ lửa và truyền thống, nhưng lại không phải là môi trường lý tưởng để quảng bá ra quốc tế. Thế giới nhìn vào một môn võ thông qua hai lăng kính: Hiệu quả thực chiến và Tính giải trí/ Thể thao. Chúng ta có thể nói Võ Bình Định rất hiệu quả, nhưng điều đó phải được chứng minh bằng kết quả, bằng những chiến thắng trước các môn phái khác trên các sàn đấu quốc tế, nơi luật lệ công bằng và khốc liệt. Câu hỏi đặt ra chúng ta đã có sân chơi quốc tế nào cho Võ Bình Định? Câu trả lời là chưa có và nếu mình không tự tạo ra được sân chơi để khẳng định được giá trị của chúng ta thì phải hoà nhịp cũng các sân chơi khác qua đó khẳng định giá trị của Võ Bình Định.
Võ đài Bình Định là sân chơi chuyên nghiệp nhất của Võ Bình Định chỉ mang tỉnh chất của một sân chơi phong trào
PV: Ông vừa nhắc đến "sân chơi quốc tế" và "kiểm chứng thực chiến hiện đại". Ý tưởng để võ sĩ Võ Bình Định tham gia các giải đấu như Kickboxing, Muay Thái, hay thậm chí là MMA, liệu có mạo hiểm làm mất đi bản sắc truyền thống không?
Võ sư Phan Hải: Đây là câu hỏi mà tôi luôn trăn trở, và là điểm tranh luận lớn trong giới võ thuật. Nhiều người lo sợ rằng việc tham gia các đấu trường quốc tế sẽ buộc chúng ta phải biến chất, phải bỏ đi các đòn thế hiểm hóc để phù hợp với luật. Tuy nhiên, tôi nhìn nhận vấn đề này theo hướng khác: Đó là sự tiến hóa cần thiết để sinh tồn. Hãy nhìn vào Taekwondo hay Judo. Họ cũng là Võ cổ truyền của quốc gia mình, nhưng họ đã chấp nhận luật hóa, thể thao hóa để trở thành môn Olympic, lan tỏa khắp thế giới. Điều đó không làm mất đi cội nguồn, mà giúp cội nguồn được tôn vinh. Võ Bình Định cần phải có những "Đại diện Tinh hoa" được đào tạo bài bản để thi đấu theo luật quốc tế. Khi một võ sĩ của chúng ta áp dụng một đòn đánh đặc trưng của Võ Bình Định và giành chiến thắng trên sàn đấu quốc tế, đó là sự quảng bá hiệu quả gấp ngàn lần một buổi biểu diễn nghệ thuật. Chúng ta không bắt tất cả các võ sinh phải theo con đường này. Truyền thống vẫn phải được giữ vững trong các võ đường, nhưng chúng ta phải có một chiến lược rõ ràng cho Đội ngũ Võ thuật Quốc tế hóa. Bản sắc không mất đi khi chúng ta chiến thắng; bản sắc được củng cố khi chúng ta chứng minh được giá trị của nó.
PV: Vậy, cụ thể theo Võ sư, đâu là chiến lược ba bước để thực hiện mục tiêu này, từ cấp độ võ đường đến cấp độ tỉnh thành?
Võ sư Phan Hải: Tôi đã phác thảo một chiến lược gồm ba giai đoạn: Tuyển chọn, Huấn luyện thích nghi, và Giao lưu Quốc tế.
1. Giai đoạn Tuyển chọn và tập trung đầu tư: Chúng ta phải thay đổi tư duy. Không phải ai học giỏi cũng có thể trở thành võ sĩ quốc tế. Cần một hệ thống tuyển chọn gắt gao dựa trên nhiều nền tảng. Thứ nhất là Thể lực và Tố chất của vận động viên: Tốc độ, sức mạnh, sức bền theo tiêu chuẩn của các môn Võ đối kháng phải đặt lên hàng đầu như Cardio, VO2 Max.. Thứ hai là Tinh thần thép với khả năng chịu đòn và ý chí chiến đấu đại diện cho tinh thần của Võ Bình Định. Thứ ba mới đến nền tảng Kỹ thuật. Thay vì đầu tư dàn trải cho phong trào, chúng ta phải tập trung nguồn lực vào một nhóm nhỏ Võ sĩ Ưu tú (khoảng 10-15 người) có tiềm năng và sẵn sàng hy sinh để theo đuổi con đường chuyên nghiệp.
2. Giai đoạn Huấn luyện thích nghi (Phá bỏ rào cản Luật lệ) đây là giai đoạn quan trọng nhất. Võ sĩ phải được đào tạo song song giữa giữ Tinh hoa Võ Bình Định khi duy trì các bài quyền, kỹ thuật đặc trưng và đặc biệt là hồn cách của văn hoá Võ Bình Định. Chúng ta phải xác định rõ mục tiêu rằng tham gia các đấu trường Võ thuật quốc tế là cách chúng ta quảng bá và khẳng định giá trị của Võ Bình Định đến với các trường phái võ thuật trên thế giới “chúng ta hoà nhập chứ không hoà tan”. Bước thứ 2 là Tiếp cận Luật Quốc tế: Huấn luyện viên cần phải là người am hiểu luật của các giải đấu lớn (WAKO Kickboxing, IFMA Muay Thai... Chúng ta cần mời các chuyên gia, HLV nước ngoài về để chỉ đạo cách thức di chuyển, ra đòn, và phòng thủ sao cho hiệu quả trong khuôn khổ luật. Thứ ba là huấn luyện Thể lực chuyên biệt thông qua việc tăng cường các bài tập chuyên sâu cho việc thi đấu 3-5 hiệp với cường độ cao, điều mà các bài tập truyền thống thường không đáp ứng đủ. Điều này đòi hỏi các võ đường phải hợp tác, tạo ra một Trung tâm hoặc một Học viện Võ thuật chung, ở nơi ấy sẽ là nơi tập trung những Tinh hoa tiêu biểu của các Võ đường, môn phái của Võ Bình Định.
3. Giai đoạn Giao lưu Quốc tế: Khi mọi công tác đã chuẩn bị sẵn sàng, các võ sĩ ưu tú được cử sang các trung tâm huấn luyện Võ thuật ở các quốc gia mạnh về đối kháng (Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản) để cọ xát và học hỏi. Thông qua đó chúng ta bắt đầu cho các võ sĩ tham gia các giải Thi đấu Quốc tế từ cấp độ thấp đến cao, từ sân chơi nghiệp dư, bán chuyên để tích lũy kinh nghiệm, sau đó mới tiến tới các giải đấu chuyên nghiệp lớn. Mỗi chiến thắng trên đấu trường quốc tế sẽ là một bài báo, một video clip lan truyền, là minh chứng tốt nhất cho giá trị của Võ Bình Định.
Nữ Võ sĩ Lê Nguyễn Khánh Linh - CLB Quy Nhơn Kickfit cùng Võ sĩ Bianka Balaijti (Hungary) tại Lion Championship 2023
PV: Việc này cần nguồn lực rất lớn, đặc biệt là tài chính. Vai trò của tỉnh, của các doanh nghiệp trong nước trong chiến lược "Quốc tế hóa" này nên được thể hiện như thế nào, thưa Võ sư?
Võ sư Phan Hải: Bạn nói rất đúng. Đam mê và tinh thần thôi là không đủ. Sự nghiệp lớn này cần sự hậu thuẫn lớn.
Thứ nhất là vai trò của Tỉnh: Tỉnh nhà cần xem việc đưa Võ Bình Định ra thế giới là một chiến lược xúc tiến du lịch và văn hóa trọng điểm. Cần có một quỹ riêng, chuyên biệt dành cho "Phát triển Võ thuật Đấu trường", không chỉ là quỹ bảo tồn văn hóa. Quỹ này dùng để chi trả cho việc mời chuyên gia, gửi võ sĩ ra nước ngoài tập huấn và thi đấu. Cần một cơ chế thông thoáng hơn để các giải đấu Võ thuật Cổ truyền được tổ chức thường xuyên, chuyên nghiệp hơn, tạo sân khấu để tuyển chọn.
Thứ hai là Doanh nghiệp: Đây là mảnh ghép còn thiếu. Doanh nghiệp cần nhìn thấy tiềm năng của Võ Bình Định. Một võ sĩ Võ Bình Định thành công trên sàn đấu quốc tế là một thương hiệu Việt Nam rất giá trị. Các doanh nghiệp lớn trong nước nên chủ động tài trợ cho các đội tuyển tinh hoa này. Tôi tin rằng, một chiếc áo thi đấu có logo một doanh nghiệp Việt Nam, cùng với danh xưng "Võ Bình Định" khi chiến thắng sẽ mang lại giá trị marketing khổng lồ, thể hiện tinh thần dân tộc và sự quật cường của Việt Nam.
Nhắc đến Muay Việt Nam là nhắc đến Nguyễn Trần Duy Nhất người xuất thân từ môn phái Tấn Gia Quyền (Võ cổ truyền VN)
PV: Quay lại với Võ đường Phan Thọ Tây Sơn của ông. Võ đường đã và đang làm gì để hòa mình vào xu hướng quốc tế hóa này, đồng thời vẫn giữ gìn được những giá trị truyền thống cốt lõi?
Võ sư Phan Hải: Ở Võ đường Phan Thọ, chúng tôi luôn giảng dạy theo nguyên tắc "Truyền thống là gốc, Hiện đại là cành". Chúng tôi vẫn dành thời gian lớn cho việc bảo tồn những tinh hoa của môn phái thông qua hệ thống các bài quyền và các đòn thế đặc trưng của môn phái nhằm thực hiện tốt chức năng là một trong những Võ đường tiêu biểu của tỉnh. Tuy nhiên, chúng tôi đã linh hoạt đưa vào các bài tập đối kháng theo luật đấu quốc tế (Sparring, Mitt work, Strength & Conditioning) ngay từ cấp độ nâng cao. Tôi đã khuyến khích các võ sinh trẻ, đặc biệt là những người có tố chất, nghiên cứu sâu về kỹ thuật của các môn đối kháng khác. Chúng tôi đang tìm cách “phân tích ngược” các đòn thế thành công trong MMA và Kickboxing để xem Võ Bình Định có kỹ thuật tương tự hay không, và làm thế nào để tối ưu hóa chúng theo luật. Ví dụ, kỹ thuật vật, ngã (cầm nã) của Võ Bình Định rất hiệu quả, nhưng cần được huấn luyện để áp dụng nhanh và chính xác trong môi trường cấm ôm vật ở một số môn Võ khác. Quan trọng hơn, tôi muốn các võ sĩ phải mang theo “Tinh thần Hào khí Tây Sơn” khi ra thế giới. Chiến thắng phải đi kèm với phong thái đĩnh đạc, khiêm nhường, thể hiện được văn hóa Việt Nam.
Võ sư Phan Hải đang hướng dẫn một đòn thế tự vệ cho du khách đến từ Anh quốc
PV: Ông có thể chia sẻ một câu chuyện, hay một hình ảnh cụ thể mà ông muốn thấy về tương lai của Võ Bình Định trên đấu trường toàn cầu?
Võ sư Phan Hải: Tôi có một khát vọng, và tôi muốn thấy nó trở thành hiện thực trong đời mình. Tôi chưa nghĩ tới Võ Bình Định trở thành một môn Olympic, nhưng tôi muốn thấy một buổi tối, tại một giải đấu lớn ở Mỹ, Nhật Bản, hoặc châu Âu, một võ sĩ bước ra sàn đấu với danh xưng rõ ràng: “Đại diện Võ Bình Định - Việt Nam”. Anh ấy không chỉ biểu diễn một bài quyền đẹp mắt, mà còn bước vào cuộc chiến, áp dụng tinh hoa của Võ Bình Định – sự nhanh nhẹn, bền bỉ, kỹ thuật chân truyền độc đáo – để đối đầu và vượt qua những võ sĩ hàng đầu thế giới. Khi trọng tài giơ tay anh ta lên, đó không chỉ là chiến thắng cá nhân, đó là sự khẳng định giá trị của Võ Việt. Lúc đó, cả thế giới sẽ tự hỏi: “Võ Bình Định là gì? Nó đến từ đâu?” Và đó chính là cách chúng ta đưa tên tuổi Võ Bình Định, tên tuổi Việt Nam, đến mọi ngóc ngách của hành tinh.
Trần Võ Song Thương - VĐV Võ cổ truyền Bình Định giành HCV môn Kun Bokator, Seagame 33 tại Campuchia
PV: Một khát vọng rất lớn lao và truyền cảm hứng. Cảm ơn Võ sư về những chia sẻ thẳng thắn, tâm huyết và đầy chiến lược hôm nay. Chúc Võ đường Phan luôn thành công trên con đường bảo tồn và phát huy Võ Bình Định trong thời gian đến.
Võ sư Phan Hải: Cảm ơn bạn. Con đường sẽ rất gian nan, nhưng thế hệ chúng tôi có trách nhiệm mở đường. Tôi tin rằng với sự đồng lòng của tỉnh, doanh nghiệp và cộng đồng võ thuật, Võ Bình Định sẽ sớm được công nhận xứng đáng trên bản đồ võ thuật thế giới. Hữu xạ tự nhiên hương là đúng, nhưng trong thời đại này, chúng ta cần phải chủ động đưa hương hoa ra gió.
